Theo quy định của pháp luật hiện hành, khi các bên có tranh chấp về quyền sử dụng đất thì có thể lựa chọn một trong hai cách thức để yêu cầu giải quyết là giải quyết theo thủ tục hành chính tại UBND các cấp hoặc theo trình tự tố tụng tại Tòa án.

Tuy nhiên, dù theo trình tự tố tụng tại Tòa án hay trình tự giải quyết tại cơ quan hành chính thì thủ tục hòa giải tại UBND xã, phường, thị trấn (Sau đay gọi là UBND cấp xã) vẫn là bắt buộc. Luật Đất Đai năm 2013 còn có quy định khuyến khích các bên tranh chấp tự hòa giải hoặc giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải ở cơ sở, nếu không hòa giải được thì gửi đơn đến UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp để hòa giải.

Lưu ý: Khoản 3 Điều 8 Nghị quyết 05/2012/NQ-HĐTP ngày 3/12/2012 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao quy định:

” Đối với tranh chấp ai có quyền sử dụng đất thì phải tiến hành hòa giải tại Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp theo quy định tại Điều 135 của Luật Đất đai.

b) Đối với tranh chấp liên quan đến quyền sử dụng đất như: tranh chấp về giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất, tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất, chia tài sản chung của vợ chồng là quyền sử dụng đất,… thì không phải tiến hành hòa giải tại Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp nhưng vẫn phải thực hiện thủ tục hoà giải theo quy định của BLTTDS.”

Như vậy, trừ các trường hợp được nêu tại điểm b, trước khi nộp đơn khởi kiện tranh chấp đất đai thì các đương sự phải yêu cầu hòa giải cơ sở tại UBND cấp xã. Nếu chưa tiến hành hòa giải thì tòa án theo đó sẽ trả đơn khởi kiện theo Điểm b, Khoản 1, Điều 192 BLTTDS do chưa đủ điều kiện khởi kiện.